جایگاه هنر در جهان اسلام و تمدن اسلامى،

جایگاه هنر در جهان اسلام و تمدن اسلامى، با جایگاه آن در تفکر غربى تفاوت دارد. تلقى ما از هنر در عالم اسلام نیز خلاف تلقى غربیان است. در حقیقت، با تفکر غربى مفهوم خاصى از هنر پدیدار مى شود که با خلق اثر هنرى همراه است. در این تفکر، هنرمند به کسى گفته مى شود که نحوه حضور و نسبت بى واسطه اى دارد و او این نسبت بى واسطه را در اثر هنرى خود به ظهور مى رساند.

در تمدن اسلامى اگر قرار بر حضور کسى است، این حضور از نوع حضور دینى و معنویت عرفانى است و اگر آن شخص اهل حضور نیست و اهل ساختن و پرداختن و حرفه و پیشه و صنعتگرى است، این نیز در زمره متحرفه و پیشه وران و صنعتگران قرار مى گیرد. بنابراین چنین تلقى در جهان اسلام وجود نداشته است که کسى در عین ساختن و پرداختن یک اثر هنرى، حضورى غیردینى را در آن اثر به ظهور برساند. این یک تلقى آتنى و یونانى است. از این رو لفظى که ما در جهان اسلام براى هنر به کار برده ایم، کمتر معناى ساختن و پرداختن دارد. معنایى که از این لفظ برمى آید، بیشتر به نیکى و فضیلت باز مى گردد؛ چنان که هنر برگرفته از «هونره» زبان پهلوى است. در این زبان «هو» به معناى نیکى و «نره» به معناى مرد دلیر و شجاع است. یعنى در تمدن اسلامى، هنر و هنرمندى بعد از کسب مقام نیکى و دلاورى و شجاعت است. دلیرى و شجاعت نیز وقتى است که شخص از مرتبه اضطراب و ترس و دودلى به در مى آید و به مرتبه امنیت و قرار و اطمینان مى رسد. به این ترتیب باید گفت که هنر در تمدن اسلامى، بیشتر یک معنا و فضیلت درونى است؛ فضیلتى که مربوط به قلب و دل آدمى است. این تلقى از هنر با تلقى م�